у метро я глядзела на сваю сумку
і думала «я хвалююся»
ўчора я таксама ехала ў метро
ў мяне таксама былі сумкі
я трымалася за маленькі сяброўчын палец і малілася каб на станцыі не разліўся боршч
а сёння пакуль мяне падымала эскалатарам на пераход чырвонай веткі
я думала пра тое як шмат у меня сакрэтаў
і ў маёй маці
і не толькі ў нас

яна неяк вучыла мяне рабіць сакрэты
ў зямлі

гэта калі ты бярэш самую прыгожую кветку
плюшчыш яе ў далонях
робіш яе меншай чым у рэальнасці
капаеш ямку
так старанна каб пазногці былі чорныя
так старанна каб вырваць карані сарнякаў
далей па інструкцыі трэба знайсці асколак бутэлькі
мы з мамай аддаём перавагу
карычневаму і зялёнаму шклу
асколак павінен быць суразмерны вашай кветачцы
у ямку хаваем кветачку
асколак
засыпаем
рэцэпт такі
заўтра раніцай вам будзе цікава праверыць ваш сакрэт
ці добра ваша карычневае ці зялёнае шкло схавала вашу расплюшчаную кветку
вы навобмацак шукаеце месца захавання вашага сакрэта
далей трэба рыць так
каб памытыя пазногці зноў сталі чорныя
зямля мяккая але пустая
вы пачынаеце хвалявацца за ваш сакрэт
вы ж яго надзейна схавалі?
вы накрылі яго карычневым ці зялёным шклом
вы насыпалі зямлі
вы нічога не можаце знайсці
вы нічога не зможаце знайсці
вось сёння я ехала ў метро
і глядзела на пакет з цыбуляй
на яе карэнні была зямля
я падумала што я ніколі не даведаюся
на якіх сакрэтах яна вырасла
якім шклом яе прыкрывалі
бо не ўсе ж любяць карычневае і зялёнае як мы
мы з маці ніколі не знайшлі нашых закапаных сакрэтаў

я вяртаюся да гэтага тэксту праз два з паловай месяцы і гляджу на яго праз лупу. вельмі стараюся, але не магу паймаць рытм. я кажу сабе, што маё вяртанне да яго — не спроба выпраўдацца, а калі і яна — то гэта не робіць мяне нязначнай. я проста хачу зачапіць пазногцем гэты асколак у зямлі.

мой першы успамін пра маці: яна нясе мяне на руках у паліклініку. калі я расказваю гэта ёй, яна пасміхаецца і адварочваецца ад мяне. «ты вельмі шмат хварэла, ліза». я не магу падняць на яе вочы, бо гэта адчуваецца як прызнанне ў любві.

калі мне было 4, мама падарыла мне размалёўку з вельмі прыгожымі дзяўчатамі. хтосьці ў дзіцячым садку сапсаваў маю размалёўку каляровымі алоўкамі, выходзячы за контуры жаночых фігур. я памятаю, што тады я адчула, нібы мая мама згубілася паміж старонак.

калі мне было 6 і мы з маці сядзелі на яе матрасе ў спальне, я загадала жаданне. мы прыціскаліся бакамі, і яна чытала малітву. я загадала, каб у мяне дарослай былі такія ж вялікія і мяккія ногі, як у яе. я дагэтуль лічу, што гэта было адзінае жаданне, якое сапраўды здзейснілася.

калі мне 8, я ўпершыню прыходжу ў кватэру, дзе яна вырасла. тады бацька маей маці быў жывы, і мне было чамусьці страшна пакідаць маму з ім сам-насам. потым у яго здарыўся інсульт і знямела левая рука, ён стаў перасоўвацца па пакоях маленькімі шарготкімі крокамі і гаварыць неразборліва. але кожны раз, калі я прыходзіла, ён адчыняў мне дзверы і смяяўся: «ліза! хо-хо-ха-ха-ха».

калі мне 10, я абураюся на маму: яна, відавочна, дрэнна вучыла ў школе французскую, калі ўсё, што яна можа сказаць, — гэта «банжур». мае бацькі вычыліся ў школах, якія знаходзяцца насупраць. даволі незвычайнае размяшчэнне, але яно не дапамагло ім стаць бліжэйшымі. нават наадварот. мабыць, гэта лагічна, бо мой бацька вывучаў ангельскую.

калі мне споўнілася 12, маей сястры было 24. у гэты час яна перафарбавала валоссе і апынулася ў цэнтры революції гідності. я не змагла ўтрымацца ад згадвання сваей сястры, бо, калі я вымаўляю словы пра яе, яна абазначае сваю прысутнасць, і я, усе яшчэ па кісць ў зямлі, нарэшце намацваю штосьці падобнае да сакрэту.

калі мне 14, я прыпыняю сваё даследаванне прыроды маці. я злуюся на сябе: я абацяла на зачыняць дзверы перад яе носам, але не магу. я адчуваю яе паўсюль. я ўсе яшчэ часта хварэю і закохваюся ў хлопца, які пахваліў пароду майго сабакі. насамрэч, мой сабака дварняжка. тады ж я раблю поспехі ў ангельскай.

калі мне 16, я разумею, што ангельская чамусьці не набліжае мяне да бацькі. мама працягвае раздражняецца, калі я плачу. я адчуваю, што павінна адкапаць асколак і праверыць яго наяўнасць, але я помню, што закопвала свой апошні побач з хрушчом. я баюся адкапаць труп хрушча замест сакрэта.

калі мне 18, я кажу маме, што ніколі раней не бачыла, каб яна столькі плакала. нават калі сышоў яе бацька і насіць супы ў паўлітровых слоіках не стала каму, яна проста напісала мне пасярод пары па вышмаце, а на наступны дзень я не чула слёз у яе голасе.

я думаю, што трэба перастаць зачыняць ад яе дзверы.




шкло звычайна не блішчыць, асабліва тое, што правяло ў зямлі столькі гадоў. яго трэба вельмі старанна церці, каб зноў пабачыць, што знаходзіцца па той бок. але мы з маці заўседы выбіраем зялёнае ці карычневае шкло, а таму шанцы яшчэ меншыя. я перачытваю напісанае пра цыбулю і метро і мне падаецца, што я не павінна даставаць з зямлі свой асколак. ці, тым больш, труп хрушча.